CONG NGHE 6 BAI NGƯỜI KHỔNG LỒ CÓ THẬT HAY KHOA ĐÀO NĂM NGOÁI CÒN CƯỜI GIÓ ĐÔNG

LÊ QUÁT (THẾ KỶ XIV)

từ là Bá Đạt, hiệu Mai Phong, quê làng lấp Lý, nay thuộc thị trấn Thiệu Hóa, làm cho quan đời công ty Trần cho chức Thượng thư (1366).

Bạn đang xem: Cong nghe 6 bai người khổng lồ có thật hay khoa đào năm ngoái còn cười gió đông

Ông khét tiếng cả về văn chương cùng đạo đức. Sách Bản thôn tiên hiền ghi ông đỗ đệ tốt nhất giáp tiến sỹ đệ duy nhất danh. Ở địa phương cũng truyền tụng ông là Trạng quát mắng (có giai thoại khôn xiết lý thú về chuyện này). Ông là học tập trò của Chu Văn An, vô cùng giữ tình nghĩa và phép tắc đối với Thầy.

thành quả ông chỉ còn lại 7 bài thơ, cùng một bài văn bia. Ông rất lực công kích Phật giáo, tôn vinh Nho học.

Đương thời, cùng cả sau này nữa, ông với ông Phạm Sư dũng mạnh rất được đề cao. Phong cách và tài năng Lê Quát cùng Phạm Sư Mạnh khiến cho mọi fan ca ngợi.

nam nhi Lê quát tháo là Lê Giốc đỗ ts năm 1334, đánh trận Chiêm Thành, bị bắt, chửi giặc cơ mà chết, được phong là Mạ tặc Trung Vũ hầu.

LÊ VĂN LINH (1376 - 1447)

gồm hiệu là Mai Trai, người làng Hải Lịch, thị xã Lôi Dương, nay là làng mạc Đông Phương Hồng, thị xã Thọ Xuân, thức giấc Thanh Hoá. Xuất thân là 1 trong thầy giáo nông thôn, thâm nhập khởi nghĩa Lam đánh từ đa số ngày đầu, có tên trong 18 người tham dự tiệc thề Lũng Nhai. Ông với Nguyễn Trãi, là mưu thần của Lê Lợi, tất cả công vào sự nghiệp giải phóng đất nước, được phong tước đoạt Khánh Thượng hầu, giữ lại chức Nhập nội thiếu thốn phó. Ông gồm tham gia chiến dịch, cùng Lê bôi đi đánh thế Quí sống châu Ngọc Ma (1435) được toàn thắng.

Lê Văn Linh là người cứng cỏi, trực tiếp thắn có tác dụng quan tía đời vua Lê Thái Tổ, Thái Tông, Nhân Tông. Lúc Lê ngay cạnh bị giết, chỉ có ông dám can ngăn, khoác dầu chính vì vậy mà bị giáng chức. Sau này, chủ ý của ông là đúng.

Lê Văn Linh không lưu lại tác phẩm nào. Dẫu vậy sử sách bao gồm ghi rằng hồi ở quê làng, ông thấy cọp hay về quấy phá, bắt buộc đã làm bài bác Văn xua đuổi hổ, tạo nên hổ vứt đi. Câu chuyện tương tự như Hàn Dũ ở trung hoa và Hàn Thuyên ở nước ta làm văn xua đuổi cá sấu. Vì tình cờ, hay bởi vì nguyên nhân nào đó mà xua được hổ và ông đã trở bắt buộc nổi tiếng.

mái ấm gia đình Lê Văn Linh có truyền thống lịch sử văn học và tham gia chính sự. Các con ông: Lê Hoằng Dục là 1 nhà thơ, là bạn xướng hoạ với Lê Thánh Tông, tất cả đi sứ Trung Quốc. Lê Cảnh Huy với Lê Năng Nhượng đều làm quan đến Quốc công.

quần chúng địa phương vẫn tụng ca về Lê Văn Linh với tư cách là một thầy giáo. Đa số thanh niên được ông dạy dỗ dỗ đã trở thành tướng tài hoặc binh lực trong trại Lam Sơn. Vào Như Áng cùng với Lê Lợi, ông cũng rất được giao việc dạy dỗ bé cháu các gia đình nghĩa sĩ. Khi nhà Lê mở nước, tổ chức khoa thi, ông được cử có tác dụng Đề điệu (chủ khảo) thuộc chấm cùng với Nguyễn Trãi, lấy Nguyễn Trực đỗ Trạng nguyên (1442). Văn bia viết về ông còn cho thấy là Nguyễn Trực, Lương cụ Vinh (?) phần nhiều là học tập trò của ông cả.

LÊ LAI (? - 1419)

có lẽ rằng ông thuộc dân tộc bản địa Mường, fan thôn Dựng Tú, ni là buôn bản Kiên Thọ, thị trấn Ngọc Lặc, tham gia khởi nghĩa với Lê Lợi, sẽ tự nguyện chũm Lê Lợi ra trận và hy sinh.

về sau Lê Lợi có bạn dạng Lai công thệ từ, thề lâu dài nhớ ơn ông. Nhân dân có tác dụng lễ cúng thường sẽ có câu: Hăm kiểu mốt Lê Lai, hăm nhị Lê Lợi, theo di chúc của Lê Lợi: yêu cầu giỗ ông trước lúc giỗ vua Lê. Sự hy sinh của Lê Lai là 1 trong nét văn hoá đẹp nhất của dân tộc và của Thanh Hoá.

Lê Thánh Tông gọi gia đình Lê Lai là “toàn gia trung hiếu”. Cha người nam nhi của ông mọi hy sinh: Lê Lư tử trận ở tỉnh nghệ an (1425), Lê Lộ ngơi nghỉ Trà lấn (1424), con út là Lê Lâm tấn công Ai Lao bị trúng tên. Con cháu nội của ông (con trai Lê Lâm) là Lê Niệm là 1 trọng thần, tài kiêm văn võ.

LÊ KHÔI (? - 1447)

Ông là người anh sản phẩm công nghệ hai của Lê Lợi, gia nhập khởi nghĩa Lam Sơn, là 1 trong những dũng tướng tá xuất sắc. Suốt cha triều vua, đi đánh dẹp từ bỏ Thái Nguyên mang lại Đồ Bàn đầy đủ khải hoàn rực rỡ.

Ông còn là một trong nhà chính trị tất cả biệt tài. Năm 1430, được cử vào trấn sinh sống Châu Hoá, bãi trạm gác, vứt sự nghiêm ngặt, mộ dân lưu giữ tán, khuyên bảo làm ruộng, trồng dâu. Năm 1443, có tác dụng Đốc trấn Nghệ An, dân chúng phần lớn mừng xem câu hỏi ông mang đến là trời giáng phúc mang đến dân. Năm 1447, vào tiến công Đồ Bàn, lúc tiến mang đến cửa Thi Nại, quân Chiêm hỏi: “Có phải ông tứ Mã đấy chăng?”. Ông tiến ra, chứa mũ đến tướng Chiêm nhìn thấy rõ mặt, thì tất cả tướng tá và binh sĩ đối thủ đều hạ vũ khí đầu hàng.

Sau trận này, ông rút quân về cho cửa biển phái nam thì bị bệnh mất, bị tiêu diệt ở chân núi Long ngâm (Hà Tĩnh). Tướng sĩ với dân chúng địa phương kêu khóc vang trời, lập đền rồng thờ ngay bên dưới chân núi. Lê Thánh Tông không đúng Thượng thư Nguyễn Như Đỗ lập bia. Đền ở cửa ngõ biển, thường gặp nhiều sóng gió yêu cầu đến đời Lê Hiển Tông mới rời về Triều Khẩu, Lam Thành, điện thoại tư vấn là đền Chiêu Trưng là 1 trong những đền lớn ở Nghệ An. Ở đây bao gồm câu: Đền Cờn, Đền Quả, Bạch Mã, Chiêu Trưng.

Lê Thánh Tông làm bài thơ Minh lương, ca tụng triều Lê gồm vua sáng tôi hiền, đã nhắc tới Lê Khôi, hai câu thực của bài thơ viết:

Ức Trai trung khu thượng quang đãng Khuê tảo,

Vũ Mục hung trung liệt cạnh bên binh.

Câu bên trên là chỉ về Nguyễn Trãi: “Văn chương phố nguyễn trãi lòng soi sáng”. Còn câu bên dưới chỉ vào Lê Khôi, vì ông được tôn thương hiệu thuỵ là Vũ Mục Công. Bên vua đề cao tài năng, võ nghiệp của ông là:

Binh liền kề Lê Khôi bụng cất đầy.

LÊ NIỆM (? - 1486)

Ông là cháu nội của Lê Lai, nhỏ của Lê Lâm, bởi chân nóng tử được làm việc trong triều, dần dần đảm đương nhiều câu hỏi lớn. Năm 1449, có tác dụng an che phó sứ An Bang, giữ lại gìn biên trấn vững vàng. Ông cũng có thể có công, đánh Chiêm Thành, bắt được Trà Toàn ngơi nghỉ Đồ Bàn, Trà Toại làm việc Quảng Nam. Năm 1480, lại đi đánh bể Man, đuổi thế Công, thanh cố gắng lẫy lừng.

Ông tất cả công lật đổ Nghi Dân, tôn Lê Thánh Tông lên ngôi, rồi được làm quan mang lại Bình chương quân quốc trọng sự (1468).

Lê Niệm có chuyên môn học vấn uyên bác, thường xướng hoạ thơ cùng với Lê Thánh Tông. Năm 1463, phụ trách ngôi trường Quốc Tử giám; năm 1464, là đề điệu (Chánh chủ khảo) kỳ thi Hội.

Sách Lịch triều hiến chương nhận xét ông vào đời quang đãng Thuận, Hồng Đức: “Kể đến bạn văn võ rất nhiều giỏi, công danh toàn vẹn thì không có bất kì ai bằng Lê Niệm”.

mặc dầu công lao to lớn lớn, có tác dụng tể tướng coi vấn đề trị nước ngay sát 30 năm, Lê Niệm vẫn chính là người khiêm tốn, thanh đạm, không thích khoe khoang. Tại nhà ở ông treo dòng biển, đề nhì chữ Thuyền hiên, nhằm tỏ chí hùng vĩ của mình.

Ông cũng được dân chúng bên cạnh tỉnh Thanh thờ có tác dụng thành hoàng (như sinh sống làng Phượng Trì - Ninh Bình, quê nhà của Vũ Phạm Khải).

NGUYỄN MẬU TUYÊN (1517 - 1599)

Ông tín đồ làng Thịnh Mỹ, huyện Lôi Dương, ni là thị trấn Thọ Xuân. Không rõ công sức học hành, chỉ biết là từ dịp trẻ đang ra góp Trịnh Kiểm để khôi phục nhà Lê, làm cho quan đến Thị lang. Năm 1570, lại giúp Trịnh Tùng hạn chế lại Trịnh Cối, đưa sang chức Đô ngự sử lúc đánh chiến thắng Mạc, ông được thăng Thượng thư cỗ Lại rồi thiếu phó Quỳnh quận công.

Ông có tài chính sự, phụ trách nhiều bộ: Công, Hộ, Lại, Binh, giải quyết được nhiều việc khó khăn cho triều đình. Ông đã nhà trì kỳ thi Hội, rước Nguyễn Thực đỗ đình nguyên hoàng giáp, cùng với 5 bạn đồng khoa, được dư luận khen là biết chọn nhân tài.

Sách Lịch triều hiến chương nói: “Ông có học vấn rộng lớn rãi, phẩm hạnh thuần hậu làm cho khuôn phép mang đến trăm quan, mở màn danh thần thời trung hưng”. Lúc mất, được tên thuỵ là Trung Cần.

BÙI KHẮC NHẤT (1533 - 1609)

Quê xã Bột Thái, ni là làng mạc Hoằng Lộc, thị xã Hoằng Hoá, tỉnh giấc Thanh Hoá, Bùi Khắc nhất là con trai cả giám sinh Bùi Doãn Hiệp và bà bầu là bà Đỗ Thị Sy.

Mồ côi cả phụ huynh từ sớm, ông được học trò của phụ thân nuôi nấng. Cả hai bạn bè chăm chỉ học tập tập, đỗ hương cống, rồi đỗ Bảng nhãn năm 33 tuổi. Được vua Lê tín nhiệm, ông duy trì nhiều nhiệm vụ trong triều, lên tới mức Hộ bộ rồi Binh cỗ Thượng thư. Bao gồm câu đối bao hàm được cuộc đời và sự nghiệp:

Tứ thập tứ cài truyền lao, sự kinh lục bộ

Thất thập, thất niên tận hưởng thọ, sĩ lịch tam triều.

Nghĩa là:

Việc qua sáu bộ, tư mươi bốn năm mức độ hiếm,

Quan trải cha triều, bảy mươi bảy tuổi trời cho

Bốn mươi năm có tác dụng quan, trải bố triều, sáu bộ, sống con tín đồ ông luôn rạng toả một nhân biện pháp lớn. Ông ghét thói xu nịnh nạn tham nhũng, hối lộ, luôn luôn giữ cho chính mình một cuộc sống trong sạch. Nhiều bài toán làm của ông còn nhằm tiếng thơm.

Ông lừng danh vì đức tính thanh liêm: trả lại đôi hoa tai người cùng huyện đem đến hối lộ, khước từ vàng lụa kim cương cáp, rất công bình xét đoán không để nạn nhân bị hàm oan. Ông gồm câu nói cực kỳ hay: “Mệnh con người rất trọng, phép nước không được để tư tình nhưng can thiệp vào công lý”.

Ông được quần chúng. # địa phương thờ làm cho phúc thần. Đầu thế kỷ, truy tặng kèm là thượng đẳng thần.

LÊ BẬT TỨ (1562 - 1627)

Người làng mạc Cổ Định, ni là xã Tân Ninh, thị xã Triệu Sơn. Đỗ Hoàng sát (1598), làm quan đầu tiên Lê Trung Hưng, gồm đi sứ trung quốc (1608), rồi làm đến Thượng thư cỗ Binh. Lúc mất tặng kèm tước Thái bảo, Diễm quận công.

Ông tài giỏi chính sự, luôn luôn luôn gửi ra hồ hết phương sách, ý kiến đề nghị nhà vua, bên chúa (lúc này là Trịnh Tùng) thắt chặt và chấn chỉnh việc cai trị. Thường xuyên nhiều năm, ông tất cả các phiên bản điều trần. Năm 1610, đề nghị cơ chế đối với các tù trưởng vùng biên giới, cấm đoán chuyên quyền. Năm 1615, cùng rất Lưu Đình Chất, dưng khải xin không tuyển thêm bầy tớ để im lòng dân. Năm 1618, lại cùng Ngô Tri Hoà lời khuyên 6 vấn đề với bên Chúa:

- sửa sang đức chính.

- Đè nén đàn cường hào.

- Cấm phiền hà.

- bớt xa xỉ.

- Dẹp trộm cướp.

- Chỉnh đốn quân đội.

LƯU ĐÌNH CHẤT (1566 - 1627)

Người thôn Quỳ Chử, huyện Hoằng Hoá. Đỗ Đình nguyên Hoàng sát (1607), làm chánh sứ quý phái Trung Quốc, tước Phúc quận công, lúc mất, truy tặng Thiếu sư.

Ông có tài năng chính sự, thường khuyến cáo ý loài kiến với bên Chúa định planer yên dân. Năm 1615, cùng rất Lê nhảy Tứ dưng khải xin đình chỉ việc tuyển binh. Năm 1618, lại nhờ vào nhiều tai dị để phê bình những người dân cầm quyền cay nghiệt, vơ vét hết của nả của nhân dân. Năm 1623, ông phát hiện nay được âm mưu của team Trịnh Xuân, Trịnh Đỗ toan tạo bạo loạn, nên đã hỗ trợ cho Trịnh Tráng ổn định được tình hình.

LÊ TRẠC TÚ (THẾ KỶ XVI)

Người buôn bản Thượng Cốc, thị trấn Lôi Dương, nay là vùng Cốc, thị trấn Triệu Sơn. Đỗ chế khoa sản phẩm nhất gần kề (1577) có tác dụng quan đời Lê Trung Hưng, từ từ đến Thượng thư cỗ Lại, tước Vân Dương hầu.

Ông giúp Vua, Chúa dẹp loạn, duy trì gìn pháp độ trong triều. Cùng với tính tình ngay thẳng, khét tiếng là cương cứng trực, được fan đương thời ca ngợi.

Ông còn là người thanh liêm đức độ. Làm cho quan tể tướng mà khi trở về hưu, công ty vẫn thanh bần, không tồn tại của dư. Gia đình ông cũng rất được khen là một mái ấm gia đình văn hoá. Ông nội và chú ruột cũng đỗ tiến sĩ đồng khoa (1499).

NGUYỄN QUÁN NHO (1637 - 1708)

Quê thôn Vạn Hà, thị trấn Thụy Nguyên, ni là xóm Thiệu Trung, huyện Thiệu Hoá. Đỗ tiến sỹ (1667) làm quan thời Lê Trịnh, trải các chức Ngự sử, Thị lang rồi cho chức Tham tụng (Tể tướng). Khi mất, tặng kèm tước Quận công.

Ông lừng danh là người giản dị, khoan hoà đức độ, được quần chúng. # quí mến. Yêu cầu đã có câu:

“Tể tướng tá Vạn Hà, cõi tục âu ca”.

Dân gian cũng đồn đại câu hát:

“Chàng về Vạn, Vạc chàng ơi,

bé chàng vứt đói, ai nuôi mang đến chàng”.

Là chỉ vào lòng hâm mộ của dân chúng so với ông, khi ông từ nơi trị nhậm về bên nghỉ sống quê nhà.

HÀ TÔNG HUÂN (1697 - 1790)

Người làng mạc Vàng, thị trấn Yên Định. Đỗ Bảng nhãn (1724) làm quan cả hai ban văn võ cho chức Tham tụng. Ông có tài năng chính sự, đã có tác dụng Đốc đồng tô Nam, Đốc trấn An Bang, phòng sát sứ Tây đạo, phái mạnh đạo. Đã giữ lại chức Đại tướng, dẹp loạn sống biên trấn Thanh Hoá, lại về phụ trách những bộ Hộ, cỗ Binh, kiêm coi vấn đề ở Quốc tử giám.

Ông còn nổi tiếng về đức độ, là người có “bụng dạ thản nhiên, rộng rãi, ko câu nệ việc nhỏ tuổi nhặt”. Năm 65 tuổi (1760) về hưu, dạy học trò đỗ đạt vô cùng nhiều. Ông dựng nhà ở bến sông, ngày ngày hiểu sách, uống rượu đàm đạo với bạn già, không cho là gì mang đến chức tước cự phách của mình. Tín đồ đương thời ca tụng ông: “Là bậc nguyên lão nhưng vẫn nhường bọn tuổi trẻ. Mọi bài toán làm xong cả, nhưng đến lúc thịnh, thì nhường cho người sau”.

Cuối đời, ông lại được chúa Trịnh mời ra, để vào bậc Ngũ lão vào nước. Lúc mất, khuyến mãi hàm Thái phó. Học tập trò ông tất cả người danh tiếng như Thám hoa Phan Kính.

CAO ĐÌNH ĐỘ (1735 - 1810)

Tài liệu cũ cho biết thêm ông là tín đồ ở thị trấn Cẩm Thuỷ, theo chúa Nguyễn vào lập nghiệp sống Đàng Trong, có mơ ước được thành thạo nghề kim hoàn. Ông xin cùng với chúa Nguyễn Phúc Khoát, cải dạng là tín đồ Hoa đuổi theo làn sóng di cư, để được thiết kế một tín đồ hầu hạ trong nhà một chủ hiệu kim hoàn tín đồ Tàu. Một thời gian kín học được chuyên môn rồi, ông quay trở lại với Chúa Nguyễn.

Chúa đến ông mở một siêu thị kim trả ở thôn Kế Môn (Phong Điền) nằm trong tỉnh quá Thiên ngày nay. Vừa là cửa hàng buôn bán, vừa là vị trí dạy nghề cho người dân Đàng Trong. Từ kia nghề này bắt đầu được mở mang.

Nhà Tây sơn nổi lên. Vua quang đãng Trung lập ngành ngân tượng. Cao Đình Độ theo về, được phong chức Lãnh binh. Người Phó lãnh binh lại là đàn ông ông, tên là Cao Đình Hương. Khi Gia Long lên ngôi, hai thân phụ con ông vẫn được thu dụng, cho đến khi ông Độ mất năm 1810, lâu 75 tuổi. Năm 1821, ông hương thơm cũng qua đời.

Học trò của hai ông ở khắp những tỉnh miền Nam, thờ những ông làm đệ nhất, đệ nhị tổ sư. Nhà thời thánh tổ sư call là nhà thời thánh Kim Hoàn, hiện giờ ở phường Phù cat (Huế).

HÀ DUY PHIÊN (1791 - 1852)

Người xóm Hoằng Lộc, thị trấn Hoằng Hoá, đỗ mùi hương cống (1809), làm quan những nơi, rồi về triều lên đến mức chức Thượng thư. Ông cũng đều có quân công, làm chức Tham tán dẹp loàn Quách vớ Công ở Ninh Bình. Trường đoản cú đời Thiệu Trị là Cơ mật viện đại thần, kiêm Tổng tài Quốc sử quán. Lúc mất truy khuyến mãi ngay Thiếu bảo, thanh lịch điện đh sĩ.

Ông có tiếng giỏi trong dân, tài giỏi chính sự, nhưng đặc trưng còn là một trong nhà học tập giả. Ông đã chỉ đạo và thẳng biên soạn bộ sách lớn: Đại nam giới hội điển sự lệ. các sách khác ví như Đại phái mạnh thực lục tiền biên , cũng có thể có công lao đóng góp của ông.

MAI ANH TUẤN (1816 - 1857)

Người làng mạc Thạch Giản, thị xã Nga Sơn, đỗ Thám hoa (1843), là vị Thám hoa trước tiên của triều Nguyễn.

Nổi giờ thông minh, uyên bác, mà lại rất khảng khái cương cứng trực. Ông dám can chống vua trường đoản cú Đức về câu hỏi đưa tàu đi hộ vệ một viên quan đơn vị Thanh bị dạt thuyền, và còn đến chở sản phẩm đi theo cung cấp kiếm lợi. Vua ko nghe chỉ ra rằng bất kính, thay đổi ông đi làm án ngay cạnh Lạng Sơn. Trên đây, ông giao chiến với lũ giặc Tam Đường bị tử chiến (1857).

Nhiều fan thương nhớ tiếc ông. Phạm Văn Nghị làm thơ điếu, có câu:

Quân dĩ thư sinh thí chiết xung,

Hoành qua nhất tử uất cô trung...

Nghĩa là:

Bắt người học trò dấn thân trận mạc,

Ngọn giáo đưa; lòng cô trung chỉ một bị tiêu diệt mà thôi.

Xem thêm:

ĐINH CHƯƠNG DƯƠNG (1885-1972)

Người xóm Lộc Tiên (nay là Hải Lộc) huyện Hậu Lộc. Bao gồm học chữ Hán, mau chóng giác ngộ, đi ra quốc tế từ thời còn trẻ, vận động nhiều năm ở china thuộc nhóm yêu nước hiện đại trong nước ta cách mạng đồng minh hội. Bị địch bắt giam những lần ở nhiều nhà tù không giống nhau.

Nét văn hoá vị trí ông là ông sáng sủa tác các thơ ca yêu nước và cách mạng. Ông gồm vinh dự là được nhà cách mạng hồ chí minh làm thơ tặng ngay ở china (1943), nói lên tình bè bạn và ý thức phương pháp mạng tốt nhất trí thân hai người. Sau phương pháp mạng 8-1945 ông là đbqh khoá I của nước vn Dân công ty Cộng hoà. Từ 1954, vị già yếu, về tĩnh dưỡng ở Hà Đông.

LÊ MẠNH TRINH (1896 - 1983)

Người thôn Hoằng Lộc, thị trấn Hoằng Hoá, học chữ hán đỗ Tú tài (1916), rồi vào thành phố sài thành làm công tìm sống. Được giác ngộ biện pháp mạng, học tập lớp đào tạo ở quảng châu trung quốc (Trung Quốc) cùng được cắt cử đi hoạt động ở Xiêm, thành đảng viên cộng sản (1930). Làm công tác vận rượu cồn Việt kiều, là công ty nhiệm những báo Đồng Thanh, Thân Ái. Nhiều lần bị tóm gọn và trục xuất nhưng vẫn kín trở lại được cùng với phong trào. Tự sau mon Tám 1945, phụ trách Việt Minh sinh hoạt Liên quần thể IV, rồi ra làm phó giám đốc trường Đảng Nguyễn Ái Quốc, Phó trưởng phòng ban Nghiên cứu lịch sử vẻ vang Đảng Trung ương.

Ông tiêu biểu vượt trội cho lớp nhà Nho tân tiến, từ công ty nghĩa yêu nước và tứ tưởng Khổng giáo cho với công ty nghĩa thôn hội, góp phần nhiều cho việc nghiệp chuyển động Cách mạng việt nam ở nước ngoài. Tất cả những mẩu chuyện về ông lưu giữ hành như giai thoại. Tín đồ ta trầm trồ về một bên Nho phương pháp mạng, mang tên là ông Tú Đắc, giữ lại đôi guốc và cỗ quần áo bờ sông Mã, tiến công lạc hướng quân thù và thoát hiểm an toàn. Tín đồ ta vẫn kể với nhau đều câu thơ lôi kéo đoàn kết được mệnh danh là “Lời kèn thân ái”:

... Đoàn là bạn, báo là thầy,

Được thất bại hơn thiệt tính bài xích dạy nhau.

Bài đã đăng bên trên báo Thân Ái ở xứ sở nụ cười thái lan năm 1928.

LÊ TẤT ĐẮC (1906 - 2000)

Người buôn bản Hoằng Phúc, huyện Hoằng Hoá, thuộc gia đình nhà nho. Tham gia Tân Việt, rồi Đảng cộng sản Đông Dương, đã nhiều lần bị địch giam, hai lần vượt ngục. Sau cách mạng tháng Tám, là quản trị Uỷ ban nhân dân tỉnh Thanh Hoá, chủ cây viết báo Sao vàng của Vệ quốc quân, rồi là Uỷ viên ban tổ chức triển khai Trung ương Đảng, đồ vật trưởng bộ Nội vụ. Ông có viết tập hồi ký giải pháp mạng nhan đề: Cánh chim quá gió (Nxb Thanh Hoá, 1985).

Ông khiến được tin tưởng lớn với những đồng chí, đồng sự, rất có ý thức xuất bản quê hương, không muốn đặt mình vào vị trí cao, mà luôn luôn luôn bám sát đít cơ sở. Ông bao gồm phong độ ung dung, hoà phù hợp được với mọi người, biểu thị nhân biện pháp văn hoá đằm thắm, tạo được cảm tình.

Điều khá đặc biệt là ông không thực chăm về khía cạnh văn hoá, không lấn sân vào nghiên cứu, có tác dụng thơ ít, mà những là phần đa lời thơ chân thật, biểu hiện sự trung thành và gần như câu ca dao xuất sắc, gây ấn tượng dồi dào:

“Ai lên xứ Lạng thuộc anh,

Thăm quân du kích, thăm thành Bắc Sơn.

Suối trong in khía cạnh trăng tròn,

Hai cô bé Thổ trèo non đi tuần”.

NGUYỄN ỐN (1914 - 1992)

Trong giới tuồng chèo, người ta hay được dùng tiếng Cả để chỉ vào những người dân diễn xuất nhan sắc trong gánh hát. Nguyễn Ốn khi new 26 tuổi đang được gọi là anh Cả, và vào 30 tuổi đã được hotline là bác Cả. Vày vậy nhiều người biết đến Cả Ốn trở nên rất gần gũi khắp vùng. Ông thân có mặt Cả Ốn là cố kỉnh Hai Lý, buôn bản Quỳ Chử, thôn Hoằng Quỳ (Hoằng Hoá) dẫn đầu một gánh hát riêng nghỉ ngơi làng, đi trình diễn khắp địa điểm trong huyện. Cậu bé bỏng Ốn học tập được nghề cha và được không ít người bạn của thân phụ bày vẽ, sớm đóng được các vai tuồng hát hay, múa dẻo. Ông biến chuyển một diễn viên Tuồng, tham gia các gánh hát trong những huyện như gánh ông chén bát Liễn, ông ba Vân rồi vào các rạp phệ ở Thanh Hoá. Kế tiếp đi những nơi bên cạnh tỉnh. Sau biện pháp mạng tháng Tám, ông vào đội tuồng chèo Liên khu IV ship hàng bộ đội; đã có Thiếu tướng tá Nguyễn Sơn cực kỳ trân trọng khuyến khích. Từ bỏ 1954, ông vào đội văn nghệ trực trực thuộc Ty Văn hoá Thanh Hoá rồi làm cho Phó đoàn kiêm đạo diễn đoàn Tuồng Thanh Quảng (1963) mang đến năm 1967 thì về hưu. Năm 1993, ông được phong tặng kèm là nghệ sĩ Ưu tú (sau khi sẽ mất).

Cả Ốn ham mê học, đắm say diễn, rất tận tâm với nghề, đã đóng các vở xuất sắc, thành công với hầu như kép trắng, kép đỏ, kép xéo của tuồng. Ông ráng vững những tuồng thầy, tuổng cổ cùng cũng có công dụng xử lý ứng diễn một trong những vở diễn. Ông bao gồm công huấn luyện và đào tạo nhiều diễn viên tuồng chèo cho những đoàn văn công bài bản và nghiệp dư vào tỉnh.

THÔI HỮU (1919 - 1950)

Tên thiệt là Nguyễn Đắc Giới, quê ở bút Sơn, Hoằng Hoá. Đỗ Thành chung, có tác dụng thợ, được thu nạp Đảng, hoạt động ở Hà Nội. Năm 1944, bị bắt giam ở trong nhà lao Hoả Lò rồi thừa ngục. Phụ trách in ấn và dán báo Hồn Nước của thanh niên cứu quốc. Sau 1945, công tác ở báo Sự Thật rồi vào quân đội, là người sáng lập báo Thủ Đô, báo Vệ quốc quân. Tham gia các chiến dịch ở mặt trận Việt Bắc từ năm 1947 cho 1950. Bị máy cất cánh địch phun ngày 16 - 12 - 1950.

Cùng với cách mạng phần lớn hình ảnh mới, con bạn và nét sống new đã xuất hiện trong làng mạc hội Việt Nam. Nhà văn của thời đại mới yêu cầu nhạy cảm, thâu tóm được yêu ước ấy. Lúc này, văn học vn dồi dào tuyệt nhất là thơ và ca dao. Thôi Hữu xuất hiện, trung thành với sự phản ánh cuộc sống đời thường kháng chiến, với người bộ đội, fan dân thường xuyên ở các làng mạc, xóm thôn, không đi vào những mảng đề bài khác. Gần như việc, đa số người, các tâm trạng của anh lính cứ hiện ra, đơn giản và giản dị mà thấm thía. Thôi Hữu cứ nói sự thực, thực tình và thiết thực, không có cái say sưa mênh mông của cảm nghĩ lãng mạn.

Và chính vì như thế ta thấy nhỏ người thông thường trong thơ Thôi Hữu: các cô lái đò, những người dân công cũng hiện ra một bí quyết thực thà và cảm động. Ông đã khởi nguồn từ lòng yêu thích và niềm thông cảm, buộc phải đã nói thực, không buộc phải hoa lá gì. Thôi Hữu không gây ngạc nhiên, không tìm kiếm mơ mộng, là con bạn thật đi vào cuộc sống thường ngày thật. Thôi Hữu chưa vươn lên được trung bình cao. Ông mất sớm, mà lại đã là 1 trong nét mới trong Văn hoá vn lúc bấy giờ.

MINH HIỆU (1924 - 2000)

Trong những người cầm cây viết ở Thanh Hoá, cứng cáp với bí quyết mạng tháng Tám 1945, chắc rằng Minh Hiệu hơn ai hết đã thiết tha cùng với mộng văn hoa để sau cuối trở thành một đơn vị văn hoá địa phương, xứng danh với thương hiệu ấy. Chàng thanh niên ở đất Trường Giang, Nông Cống được đào tạo và huấn luyện trong lớp Văn hoá binh đao Liên khu vực IV, sẽ nhập thân với sự nghiệp tuyên văn ngay phần đa bước mũi nhọn tiên phong tiên, đã từng qua tương đối nhiều thử thách, demo thách nào thì cũng đứng vững, nhưng lại không đứng thời gian dài để đạt được đỉnh cao. Ca dao Minh Hiệu có nhiều câu đã tồn tại với thời gian và có công dụng động viên quần chúng một bí quyết thiết thực. Thơ Minh Hiệu (hai tập Những chiếc cầu, yêu thương thương) có sự chân thực giản dị. Tham gia phát hiện ra kho tàng văn nghệ dân gian dân tộc bản địa Mường - đa phần là châm ngôn ca dao, xường và phần lớn truyện thơ như Huỳ Nga nhì Mối, ông vẫn tự biểu thị được tư phương pháp một người điều tra, phân tích - cùng cả dịch thuật khá nghiêm túc.

II. DANH NHÂN vào TRUYỀN THUYẾT

Ai cũng biết, những huyền thoại và cả những giai thoại nữa, đa số là những tư liệu cấp thiết đem thẩm định theo phương thức lịch sử. Nhưng phần lớn chính các loại thắng lợi này thường hỗ trợ cho chúng ta những tuyệt vời sinh đụng nhất về xóm hội với về nhỏ người. Có thể đây là những hiện tượng kỳ lạ có mẫu lõi thực sự nào đó, được cảm quan nghệ thuật tôn vinh và tất cả một giá trị phản ánh tuyệt nhất định. Ở Thanh Hoá, những gương mặt lấp lánh sau những huyền thoại với giai thoại hết sức nhiều. Xin tạm kể ra một số gương mặt quen ở trong nhất.

BÀ TRIỀU

Không biết bà là vị thần như thế nào. Chỉ thấy làng mạc Triều Dương (nay thuộc làng mạc Quảng Trường, thị xã Quảng Xương và Quảng Cư, thị xóm Sầm đánh thờ làm cho thành hoàng tôn là Thánh tổ (hay Thánh mẫu). Truyền thuyết nói bà có không ít phép mầu, đang thi tài với thần Độc Cước, được chiến thắng lợi. Thần Độc Cước đề xuất nhận bà là chị. Lúc làng tổ chức hội xuân, kiệu bà bao giờ cũng đi trước.

Bà vẫn dạy cho dân xóm biết kéo sợi, dệt súc. Dệt súc biến chuyển nghề chính, nghề truyền thống lâu đời của dân làng.

HOÀNG quang HƯNG và TRƯƠNG TRUNG ÁI

Hoàng quang Hưng là fan Trung Quốc. Từ đời Triệu Đà (?) ông quý phái Việt Nam, mang lại đất Cửu Chân dạy cho tất cả những người địa phương là Trương Trung Ái làm cho nghề gốm. Những ông gồm kỹ thuật làm cho bàn xoay, cối xay để luyện đất và dập chum vại. Sau đó, hai ông lại ra vùng huyện Thanh Lâm (Hải Dương) mở lò. Dân Lò Chum (ở thành phố Thanh Hoá) thờ hai ông làm cho tổ nghề.

NGUYỄN TAM TRINH

Thần tích thôn Mai Động (thành phố Hà Nội) nói là ông sinh năm Canh dần dần (năm 22 trước Công Nguyên), chủ yếu quê ngơi nghỉ Cửu Chân, có tài võ nghệ. Ông mang đến Mai Động mở lò võ dạy dỗ dân, rồi thầy trò cùng hưởng ứng cuộc khởi nghĩa của nhị Bà Trưng. Làng thờ ông làm cho Thành hoàng. Những thế hệ sau tôn ông làm cho tổ ngành đồ vật ở Việt Nam.

LA VIỆN

Người họ La ở thị xã Nga Sơn, tôn La Viện là thuỷ tổ, nhưng chưa rõ ông sống vào thời gian nào. Có ý kiến cho ông ở bên dưới triều công ty Lý, đã tài năng dẹp sóng góp vua. Vua Lý hành quân đường biển bị sóng lớn gió lớn, bao gồm cơ nguy cho binh thuyền. La Viện đã xuất hiện lướt mình trên biển khơi cả. Tay áo trắng của ông phất lên, mọi đợt sóng hung tàn đều bắt buộc nép rạp cả xuống. đơn vị vua đang phong ông là Áp lãng chân nhân (vị tiên tài giỏi dẹp sóng).

TU NƯA

Không rõ ông xuất hiện thêm vào thời hạn nào. Nhưng truyền thuyết ở Thanh Hoá thì lắp ông với núi na Sơn, có rất nhiều kỳ tích vào cuối đời Trần. Ông được xem là vị tiên đã hình thành đất Nông Cống bây giờ, những địa danh được dân điện thoại tư vấn là Núi Quảy, sông Cày (nghĩa là ông đang quảy núi mang đến dựng và con đường cày của ông biến thành con sông dài). Những người chữ nghĩa lại cho ông có tên là nai lưng Tu, một con fan ẩn dật. Trong sách Truyền kỳ mạn lục có mẩu truyện Na tô tiều ẩn là chỉ vào ông.

TỪ THỨC

Ông không phải là fan chính tiệm xứ Thanh, nhưng mà tên ông đã gắn bó dài lâu với Thanh Hoá.

Ông được coi là xuất hiện vào thời điểm cuối đời Trần, có tác dụng quan cho chức Tri huyện nhưng lại bỏ đi sống cuộc sống thoát tục. Ông đang đến một chiếc động ở thị trấn Nga đánh bây giờ, được chạm chán và kết bạn với tiên thiếu phụ Giáng Hương, sống một năm hạnh phúc. Nhưng khi nhớ nhà, ông đòi về thôn cũ thì quê hương đã thay đổi khác, vì một ngày bên trên tiên bởi một trăm năm dưới trần. Ông ước ao trở về cõi tiên thì ko được nữa, đành đi phiêu bạt rồi bặt tăm trong núi Hoàng Sơn. Câu chuyện thông dụng cả khu vực miền bắc và tỉnh giấc Thanh Hóa. Tại bắc ninh có núi Tiên Sơn, trên Thanh Hoá có động Bích Đào, thương hiệu nôm là hang trường đoản cú Thức. Câu chuyện đã trở thành đề tài cho nhiều nguồn cảm hứng. Tất cả cả phần đông ca dao về ông, được lưu hành mang đến bây giờ:

“Trách nam giới Từ Thức hậu đậu suy,

Đã lên cõi lâu về đưa ra cõi trần”.

Nhưng những nhà thức trả lại lấy hiện tượng này làm một bài học kinh nghiệm nhân sinh quan. Lê Quí Đôn có chủ kiến rất sâu sắc:

“Thiên thai bao kẻ từng xây mộng,

làm sao biết Thiên bầu cũng hí trường!”.

BẠCH HOA VÀ ĐINH LỄ

Những fan chuyên ngành Ca công thờ hai vị này là tổ sư. Đinh Lễ là chồng, quê sinh sống làng Cổ Đạm, huyện Nghi Xuân, tỉnh giấc Hà Tĩnh. Ông ra cho châu hay Xuân, tỉnh giấc Thanh Hoá, nhờ vào gảy đàn mà khiến cho cô con gái của quan châu Bạch Đình Sa đang bị câm bỗng dưng nói được. Nàng mang tên là Bạch Hoa được thân phụ gả ngay đến Đinh Lễ. Hai tín đồ kẻ bầy hay, bạn hát giỏi, đã cùng nhau chu du phía trên đó từ thủ đô hà nội (Lỗ Khê), Thanh Hoá (Bàn Thạch) rồi trở lại Cổ Đạm. Nhị vị về sau lên tiên, là tổ tông ngành Ca công và Ả đào ở khắp nước Việt Nam. Triều đình phong khuyến mãi chồng là Thanh Xà đại vương, bà xã là Mãn Đào Hoa công chúa.

PHONG QUẾ

Truyền thuyết không nói ông sinh hoạt thời nào, chỉ nói ông tất cả tài lũ hát, vẫn kết hôn cùng với một nàng tiểu thư mê nghệ thuật của ông. Nhì vợ chồng đi truyền thẩm mỹ Ca công (Ả đào) trên địa bàn xứ Thanh, hầu hết là sinh hoạt làng Bái Thuỷ (huyện yên Định), Chẩn Xuyên (huyện Thiệu Hoá), Bàn Thạch (huyện lâu Xuân). Ông bà đông đảo mất nghỉ ngơi làng Ngọc Trung (Thọ Xuân). Ở đây bao gồm đền thờ tổ, thờ hai ông bà. Xưa kia, ở khắp miền Bắc, cứ 3 năm một lần, các tỉnh hầu như cử tín đồ về cúng Tổ nghỉ ngơi thôn này. Địa điểm dựng đền là 1 trong dải đất có dáng vẻ giống như cái lũ và một chiếc túi đựng nhạc cụ. Dân làng mạc Ngọc Trung (xã Xuân Minh) vẫn gọi đó là cánh đồng Bái Đàn với Túi Sênh.

*

* *

Những gương mặt huyền thoại với giai thoại như vậy, còn rất có thể kể được rất nhiều hơn, nhất là khi ta tìm kiếm trong kho báu Folklore phong phú. Song ta bao gồm thể xem xét về một số khuôn mặt đậm đường nét hơn, sắc thái Thanh Hoá có phần rõ rệt rộng tất cả. Theo cái thời đại, có thể nhận ra 6 khuôn mặt sau đây.

LANG CUN CẦN

Không thể khẳng định Lang Cun bắt buộc là con người dân có thực, hay một nhân đồ gia dụng huyền thoại, một nhân trang bị cổ tích. Dẫu vậy Lang Cun yêu cầu đã luôn vẫn là một hình tượng đậm đà, được trìu mến và được tôn vinh trong thâm tâm nhân dân Mường sinh sống Thanh Hoá. Ở vùng dân tộc Kinh, ta thờ phụng Lạc Long Quân, Hùng Vương, mặc dù biết dĩ nhiên đó là huyền thoại, tuy nhiên ta vẫn trân trọng là vị tổ của dân tộc, của quê nhà Việt. Ở Thanh Hoá, Lang Cun Cần cũng được giành niềm trọng thị như vậy.

Nói đến Lang Cun Cần, là phải nói đến tập sử thi Đẻ khu đất đẻ nước. Tòa tháp là bức tranh lịch sử hào hùng sống hễ của con fan đấu tranh sinh tồn, thiết bị lộn để xây hình thành xã hội ngày càng tất cả văn hoá trên địa phận xứ Thanh, trong những số ấy Lang Cun bắt buộc là vị anh hùng. Ông có không ít kỳ tích văn hoá:

- Ông hỏi tay nghề của con Rùa để làm nên nhà cửa.

- Ông cho người đi tìm kiếm lửa. Chuyện phần đa bề tôi của ông chạm chán Thần Lửa làm phản ánh rất đúng nhu cầu cần lửa của thời cổ đại.

- Ông dựa vào được bạn nữ thần thiếu phụ Dặt chiếc Dành xin được các giống lúa nhà, lúa rẫy, mở mang câu hỏi canh nông, ruộng rẫy cho dân chúng. Vị cô bé thần này còn gặp gỡ các bà tổ nuôi lợn, nuôi gà, xin giống như về hỗ trợ cho mường.

- Ông cho tất cả những người đi tìm được trâu, thuần hoá trâu rừng thành trâu nhà.

Bấy nhiêu hành động, ý tưởng cho ta nhận định rằng Lang Cun Cần là một trong những ông tổ văn hoá của dân tộc Mường. Tất cả ông mới bao gồm ruộng vườn, gồm chăn nuôi, có sự sống. Ông cần trải trải qua nhiều chặng con đường gay go, chạm mặt những trở ngại nhất định, nhưng dần dần đã ổn định được một cuộc sống thường ngày có văn hoá. Tiếp kia Sử thi còn cho biết Lang Cun buộc phải đã cùng các con cháu giải quyết và xử lý những vấn đề hôn nhân, hầu như bất hoà trong nội bộ. Lúc mọi bài toán yên ổn, sẽ dựng được thành tháp nguy nga tráng lệ, dẹp im được các phản ứng thân dân bọn chúng với công ty Lang hoặc vào nội bộ bạn bè nhà Lang, thì Lang Cun buộc phải qua đời. Con ông là Lang Cun Khương được nối nghiệp, được lo xống áo, kiệu ngai cùng thành vua. Dân bọn chúng rước vua về Đồng Chì Tam quan Kẻ chợ.

Tác phẩm Đẻ đất đẻ nước được lưu giữ truyền và được ông chồng chất lên những lớp văn hoá, nắm rõ lên được loại dáng dấp của bước đi của con bạn trải qua các chế độ xã hội từ bỏ thời nguyên thuỷ mang đến ngưỡng cửa văn minh. Trong hồi ức tấp nập ấy, Lang Cun yêu cầu đã hiện nay ra là một trong khuôn phương diện văn hoá tổng hợp. Ko một biểu tượng nhân thiết bị của thần thoại, cổ tích hay lịch sử dân tộc nào được đầy đủ và phong phú như ông.

MAI AN TIÊM

Không thể xác định được Mai An Tiêm là con bạn thực, tuyệt là nhân đồ dùng được hư cấu. Mẩu truyện được đề cập trong sách Lĩnh phái mạnh chích quái có nét khá lạ mắt so với tương đối nhiều truyện khác trong tác phẩm. Chưa phải là chuyện thần kỳ, không tồn tại tính biện pháp truyền thuyết, cũng không trọn vẹn có tính phương pháp như cổ tích sinh hoạt. Phần đông là một truyện dã sử được tồn tại lâu đời. Dã sử muốn chứng tỏ thời đại Hùng vương vãi là tất cả thực. Ông là vị tổ của họ Mai, là bạn đã khai thác ra đất Nga đánh ngày nay, chưa hẳn là quần đảo xa ngoại trừ biển cả mà là một miền duyên hải của Thanh Hoá. Nét trẻ đẹp của Mai An Tiêm rất ít thấy ở nhiều nhân vật dụng văn hoá khác.

Trước hết là sinh hoạt ý thức về bản thân mình: tin tưởng về năng lực của mình hoàn toàn có thể tự tạo cho cuộc sống. Bạn xưa không dám nghĩ cho điều đó, buộc phải đã ghép cho An Tiêm cái lý luận về thuyết tiền thân với thuyết thượng đế, để cho nhà vua tức giận, nghe lời ton hót mà lại đày quý ông ra biển cả khơi. Thực tế thì vấn đề không phải là tiền thân, mà là từ thân. Hợp lí ở xứ Thanh này, ngay lập tức từ thời Hùng vương vãi (hãy cứ tin như thế) đã lòi ra một ý niệm nhân sinh như thế.

Mai An Tiêm còn tồn tại công khai phá ra được một vùng quê mới. Vùng khu đất ấy là 1 trong những đảo hoang. Truyện cổ tích không cho thấy thêm được nhiều chi tiết, sử sách cụ nhiên tất yêu nói đến, tuy thế ta rất có thể hình dung, tưởng tượng đến mẫu quá trình làm sao cho miền sương cat mù khơi này còn có thể biến thành xóm buôn bản trù phú xanh tươi, cùng nhất là thành một cảng thị sầm uất. Cùng với vợ ck An Tiêm, cuộc sống thường ngày ở đây vẫn kết trái nở hoa với rất đặc trưng là đã tạo ra được sự chia sẻ thông thương trên biển cả. Trong kho tàng văn hoá dân gian Việt Nam, chỉ tất cả hai mẩu chuyện cho ta một vài tín hiệu về bài toán đổi chác sản phẩm hoá, thông yêu quý bằng con đường biển. Ấy là chuyện vợ ông xã Chử Đồng Tử và đây là vợ ông chồng An Tiêm. Rõ ràng hai cặp vợ ông chồng này sẽ là những nhân vật văn hoá nhanh nhất có thể của nước nhà ta trong nghành này. Dù họ không tồn tại thực, thì họ vẫn luôn là những hình tượng đẹp đẽ cùng đầy ý nghĩa. Vợ chồng Chử Đồng Tử, còn có sự trợ giúp của Phật, của Tiên, chứ vợ chồng Mai An Tiêm thì bao gồm bàn tay khối óc của mình. Đó là thêm 1 nét lạ mắt nữa.

LÊ PHỤNG HIỂU

Tiểu sử hành trạng của Lê Phụng Hiểu ai ai cũng đã rõ. Và chắc bao gồm người kinh ngạc khi thấy coi ông là một khuôn mặt văn hoá của xứ Thanh. Thực ra, ông rất xứng danh với thương hiệu ấy.

Cuộc sống bình sinh chứng tỏ ông là 1 trong những vũ tướng có ý thức quả cảm, gồm chiến tích lẫy lừng. Ông đã bảo đảm ngôi vua cho Lý Thái Tông, dẹp lặng được phần đa hoàng tử tạo loạn. Ông đi dẹp giặc, bao gồm công lao một trong những trận chiến đấu với quân Chiêm gây hấn. Ông cũng là người được bên vua giành riêng cho quyền lợi ưu đãi. Lịch sử chỉ chép có 1 mình Lê Phụng gọi là thừa hưởng chế độ thác đao điền (Ném nhỏ dao đi xa đến đâu, thì được nhận ruộng đến đó).

Đến khi bước vào huyền thoại, Lê Phụng gọi lại phát triển thành một nhân vật, một hình tượng đặc sắc. Ông mở ra ở trần thế này vào thay kỷ sản phẩm XI, lúc thần thoại cổ xưa đã lùi vào dĩ vãng. Vậy mà lại dân gian đã bài trí cho ông thành một hình tượng truyền thuyết thần thoại mới, một nhân vật mập mạp như sinh sống thời kỳ chi phí sử, cổ sử xa xôi:

- Ông có tài năng ăn khoẻ như Thánh Gióng ngày xưa. Cơm trắng cà giành cho hàng trăm con người mà 1 mình ông ăn uống hết.

- Ông tài giỏi nhổ cây, tiến công cọp như những chàng hero có thần lực ngày xưa.

- Ông đã từng gánh núi, mang lại làng mình. Tại nông thôn ông bao gồm hai quả núi tròn, đối lập nhau rất là cân đối. Chủ yếu ông vẫn gánh cả nhì về đặt tại phần hiện thời. Vày vậy mà lại núi có tên là núi Bưng (tên chữ là Băng Sơn).

- Ông đã chiến thắng một thần núi ngơi nghỉ bên china sang. Đó là ông thánh Cưu Sơn. Thánh Cưu thua đề xuất nhận ông Bưng là anh. Ông lại đánh té một lực sĩ thương hiệu là Vồm bị tiêu diệt hoá thành núi Vồm ở huyện Thiệu Hoá bây giờ.

- Ông lại kungfu với thần Hà Rò do một bình nước phép để gia công mưa. Tục ngữ Thanh Hoá bao gồm câu “Cơn Hà Rò đuổi trườn mà chạy”, là chỉ vào mẩu truyền thuyết thần thoại này. Câu chuyện hoàn toàn có thể gợi ra vấn đề được rất nhiều nhà khoa học quan tâm: Sự đương đầu giữa khô khan và độ ẩm ướt.

Như vậy, cụ thể là Lê Phụng Hiểu đã làm được đi vào truyền thuyết thần thoại dân gian cùng giữ một địa điểm quan trọng. Đây là thần tượng khổng lồ, hào quang quẻ của thời cổ đại, lóe lên như ngọn đèn cạn dầu trước lúc tắt hẳn.

Chính vị vậy, mà lại Lê Phụng Hiểu đang trở thành một vị thánh. Tại Hoằng tô quê ông, người ta gọi là Thánh Bưng. Ở Hoằng Quỳ cách đây không xa, tín đồ ta điện thoại tư vấn là Thánh Tến. Hàng năm, đền Thánh Tến mở hội. Mô hình nghệ thuật được áp dụng để bái thần là một vẻ ngoài diễn xướng sệt sắc: Chèo Chải. Chèo chải hầu hết gắn cùng với ông Bưng; có không ít điệu hát, điệu múa và các bài thơ để “mừng công đức Thánh Tến”.

TRẦN THỊ PHƯƠNG HOA

Cho đến từ bây giờ vẫn chưa xác định được Phương Hoa là người dân có thực tốt chỉ là một trong những nhân vật truyện nôm. Cứ theo truyền văn (và gồm cả di tích thực địa) thì sống Hậu Lộc có họ Trần, sinh sống Hoằng Hoá bao gồm họ Tào, ở Thạch Bàn bao gồm mả Thị Trinh. Tuy nhiên sử sách lại không thấy ghi.

Nhưng cho dù sao thì Phương Hoa vẫn được dân chúng Thanh Hoá qua những thế hệ chấp nhận. Phương ngôn có câu: “Văn như Phương Hoa, võ như Triệu Ẩu”, luôn luôn là một khẩu hiệu đụng viên, một sự từ bỏ hào.

Lâu ni truyện nôm Phương Hoa đã được luận bàn nhiều. Đa số khẳng định đấy là câu chuyện tất cả chủ đề luân lý, thể hiện quan niệm thiện ác, thiên địa tuần hoàn, bĩ rất thái lai. Nhìn chung có thể là như vậy, nhưng thực tế nếu chịu đi sâu thì đã thấy có sự việc khác. Thí dụ như ở đa số các chấm dứt của truyện nôm, phần lớn nạn nhân khi nào cũng chiến thắng lợi, nhưng chiến thắng ấy hiếm hoi thì ít đều phải sở hữu sự trợ giúp của lực lượng rất nhiên thần bí. Còn sinh sống Phương Hoa, vụ việc lại là thắng lợi không khi nào tự nhiên nhưng đến, với cũng ko thần thánh làm sao đem thắng lợi đến. Chỉ là con người phải từ bỏ hành động, phải ghi nhận tổ chức cho chiến thắng tới gần. Đó là nét đặc sắc của chủ đề cốt truyện.

Nói riêng về nhân vật dụng Phương Hoa. Con fan rất xứng danh được ngưỡng mộ. Nàng hoàn toàn là hiện tại thân của tấm lòng thuỷ chung, son sắt hiếm có ở đời. Phương Hoa đang vượt lên trên toàn bộ mọi thử thách gay go. Hành động của Phương Hoa cũng chưa hẳn vì thanh danh, vật nài nếp của nhà họ Trần. So với đầy đủ con bạn tiết hạnh xưa nay, Phương Hoa vẫn vượt quá xa, bóng khóa lên tất cả.

Điều có ý nghĩa nữa trong mẫu Phương Hoa là cô gái đáng yêu thương này mang bản sắc việt nam thật là sinh động, sâu sắc. Mẩu chuyện người thiếu phụ trong chế độ cũ, cải trang phái mạnh để đua tài demo sức giữa trường đời không hẳn là hiếm. Kho báu văn học china đã giới thiệu nhiều nhân vật có tác dụng vinh dự mang lại giới nữ giới lưu qua mô típ “gái đưa trai” này như khỏe mạnh Lệ Quân (trong Tái sinh duyên).

So sánh với mạnh mẽ Lệ Quân, cũng phổ biến thuỷ, cũng đưa trai, cũng đạt tới vinh quang cao nhất ở triều đình, tuy vậy Phương Hoa phải giải quyết những vụ việc rất thiết thực, rất rõ ràng trong cuộc sống bình dị mờ ám ở nông thôn. Tình nhân của Phương Hoa tuy cũng thuộc cái dõi nhà quan, nhưng không đến mức quý tộc như chàng trai họ Hoàng, việc buồn xảy ra là việc mỗi ngày nông thôn việt nam xưa thường bệnh kiến: quan lại lại tham nhũng, trộm cắp nhiễu nhương. Phương Hoa không ra làm quan đầu triều như dũng mạnh Lệ Quân, thiếu phụ cũng ko luyến tiếc địa vị cao lịch sự như cô tài phái nữ bên Trung Quốc. Mẩu chuyện có hầu như nét tương đồng, mà lại hình ảnh Mạnh Lệ Quân không phải là hình hình ảnh mà người đàn bà Việt Nam ngay gần gũi, xem đó là bóng dáng của bao gồm mình. Thiếu phụ Việt Nam phải là Phương Hoa, với tất cả những phẩm chất đảm trách trung hậu. Đảm vẫn trung hậu một phương pháp bình dị, phóng khoáng, chứ không cần nhuộm color quý tộc, vô cùng nhân. Cô không số đông làm vinh hạnh cho thiếu phụ Việt Nam, mà cho cả văn hoá Việt Nam, trong các số ấy xứ Thanh được loại vinh dự là chỗ sản sinh ra khuôn mặt ấy.

NÀNG MỨN

Ở đất Mường Khoòng, ngày này là làng Cổ Lũng thuộc thị trấn Bá Thước có lưu truyền câu chuyện một thiếu nữ tài sắc tuyệt vời. Đó là chuyện thiếu nữ Mứn.

Không biết nàng Mứn thực quê là nghỉ ngơi đâu. Thần thoại kể rằng hồi bấy giờ vào thời gian đời vua Lê (?), vùng trên này loàn rừng, loạn cỏ. Gia đình anh em nhà Khăm Panh xiêu bạt đồi này thung nọ, mãi mới tìm được đất mường Khoòng, rủ nhau tìm bí quyết làm nạp năng lượng sinh cơ lập nghiệp nghỉ ngơi đó. Khăm Panh tìm kiếm được Nàng Mứn làm vợ. Cô gái đã xây hình thành một mái ấm gia đình tốt đẹp nhất và còn làm đất mường Khoòng trở buộc phải thịnh vượng.

Nhưng sau đó, Khăm Panh bị tên giặc phương Bắc là Khun Han lừa, bị mất cả cơ nghiệp. Thất cơ, Khăm Panh cùng vk và những con, những em trôi dạt trong rừng vắng. Vừa uất ức, vừa hổ thẹn, Khăm Panh nhỏ chết giữa thung Eo Điếu. Thiếu phụ Mứn hết sức đau đớn. An táng chồng xong xuôi rồi, phụ nữ Mứn tập hợp dân bạn dạng lại, cùng với các em bàn bí quyết đánh trả thù. Đích thân phụ nữ Mứn nuốm quân, lãnh đạo chiến đấu. Nhưng mà không thắng nổi địch. Con gái cũng phải quyết tử như chồng.

Vợ ông chồng Khăm Panh mất đi tuy nhiên không nguôi được nỗi căm thù vì bạn dạng mường, vị gia tộc. Khăm Panh sẽ hoá thành một bé bướm vàng. Phái nữ Mứn sẽ hoá thành một bé bướm trắng. Bao gồm đôi bướm này đã bay chỉ mặt đường cho bé cháu của Khăm Panh kiếm được nơi lẩn tránh, và sau cuối đứa con tồn tại của cô bé đã khôn phệ trả thù được đến gia đình, mường bản. Đứa bé ấy là Khăm Khong đang nói với dân bản:

Xin dựng lại Mường Khoòng như cũ

Xin cả mường hãy lo làm cho ngô có tác dụng lúa...

...Cho ngọt lối đi của mường ta

cho thêm lối về trên mường mẹ...

Không thể dùng phương pháp giám định lịch sử dân tộc để khám phá sự thực nữ Mứn là người thế nào? dẫu vậy vẫn phải nhận bạn nữ Mứn là một trong những nhân đồ văn hoá đặc sắc. Trong bé người thiếu phụ này, có bạn thực, tất cả con bạn của truyện truyền kỳ. Nhưng thiếu phụ đã hiển thị là con bạn biết xây dựng phiên bản mường, biết tổ chức cuộc sống, biết đại chiến không mệt mỏi lúc sống cũng như lúc chết. Nàng còn là một người yêu, tín đồ vợ, tín đồ bà luôn luôn luôn giữ gìn truyền thống cuội nguồn của gia đình, của quê hương - thiếu phụ là một khuôn mặt văn hóa.

TRẠNG QUỲNH

Ở nước ta, hễ khi nói tới truyện mỉm cười thì phải nói tới truyện Trạng Quỳnh. Truyện Trạng Quỳnh là bao hàm nhiều dạng: hoàn toàn có thể là truyện hài hước, truyện giai thoại, rất có thể là truyện tiếu lâm (giới phân tích đã xác minh và phân biệt, bọn họ không yêu cầu nhắc lại).

*

* *

Trạng Quỳnh là một trong nhân vật dụng hư cấu, một truyện dân gian, nhưng lại được gắn với Thanh Hóa vì một số trong những lý do. Trước hết, đề xuất là con fan biết cười, tuyệt cười, biết trêu ghẹo, biết nghịch ngợm, nói theo lối nói ở trong nhà Nho là “thiện ư hí hước”. Rồi lại phải là con fan chữ nghĩa giỏi giang, lý luận nhan sắc bén minh chứng là học rộng, phát âm sâu khiến cho mọi bạn phải kính nể, thậm chí đến hại hãi, như vậy mới chính xác là ông Trạng. Những nhà Nho gọi những người này là “Đàm thuyết tởm nhân” (trò chuyện khiến cho người ta yêu cầu sợ). Sau nữa, con fan này cũng phải là người tiếp cận được không ít môi trường, biết hoặc quen với vua chúa, với hồ hết hoàng tử, tè thư, giao thiệp được với các ông cả bà lớn. Đồng thời, lại còn hiểu biết cả nông thôn, đô thị (ngày xưa là chốn kinh kỳ), gần dân lao cồn buôn bán, gần cận cả với giới nho sĩ, giới tu hành. Mấy ông Trạng trước đây (trạng chính thức và trạng dân phong) chỉ phía bên trong một không gian hẹp, bắt buộc nếu bao gồm cười thì cũng chỉ là thú vui phiến diện mà lại thôi. Ông Trạng Cười mà lại nhân dân cần, phải thâu tóm được vớ cả. Trong xã hội nước ta cuối chũm kỷ XVIII, chắc cũng có một số bạn thoả mãn rất nhiều cảm tính của quần bọn chúng (cảm tính chứ chưa phải nhận thức hay tiến công giá). Fan ta từ bỏ sự cảm tính ấy mà lại khuếch trương thêm, xuất phát điểm từ 1 hình tượng mở đầu cho bao nhiêu gia công ngay hiện giờ và cả hồ hết thế hệ về sau nữa. Hình tượng mở màn ấy chắc là một trong những nhân thứ thực, tất cả hai đặc điểm: Nói xuất sắc và tốt cười, ta vừa đề cập trên kia. Đó là nhân đồ dùng Cống Quỳnh nhưng sách Nam thiên định kỳ đại tứ lược sử (VHV 1480) đã ghi rất tương đối đầy đủ 8 chữ vừa nói trên đây: “Quỳnh Hoằng Hoá, Bột Thái nhân, tự chương minh thế, đàm thuyết khiếp nhân, ngôi trường ư quốc âm, thiện ư hí hước” (Quỳnh fan làng Bột Thái, huyện Hoằng Hoá, từ chương lừng danh ở đời, nói năng bàn luận kinh người, yêu thích văn thơ nôm và xuất sắc hài hước).

Vì những vì sao ấy buộc phải Trạng Quỳnh đã có gắn với nguồn gốc xuất xứ Thanh Hóa. Đây là một gương mặt cười vẫn luôn luôn hiện tại ra loại dáng dấp xứ Thanh. Những nhân đồ dùng trong kho truyện cười cợt này đều xuất xứ từ Thanh Hóa mà lại ra cả: Vua chúa, bà hoàng, quan tiền thị, cho đến cả thành hoàng, bà mẫu mã v.v..., những ở Thanh Hóa những hơn, mặc dù xã hội Trạng Quỳnh là đầy đủ triều đường, cung phủ, thường miếu, thành phố nông thôn. Cảnh làm việc cũng đầy đủ việc thông thường như chèo đò, chào bán quán, chọi gà, với cả chuyện ngoại giao, thi cử. Trạng Quỳnh biết quan sát vào nơi nào cũng phát hiện nay được chuyện xứng đáng cười, và mẫu cười cũng đều có chất nông dân, pha đô thị, pha cả nét cung đình, giống hệt như cái cười rất gần gũi xứ Thanh (khác với niềm vui xứ Nghệ hay thú vui Nam Bộ).

Nhưng một điều sệt biệt, trường đoản cú dân gian xác định nét truyền thống và khuôn mặt cười cợt của xứ Thanh này, là nhân dân đã tự tạo thành lấy một giải pháp áp đặt mà lại rất từ bỏ nhiên, để dành riêng cho được Trạng Quỳnh về cho địa phương. Ấy là 1 trong những sự khẳng định gương mặt văn hoá quê hương. Những nhân vật cười cợt ở những tỉnh, nhiều vùng khác, không có truyền thống này. Nhân dân đã đến Trạng Quỳnh phải là một trong ông tổ cười, gồm con cháu cũng là một nhân vật cười cợt hẳn hoi. Người ta gật đầu ông Xiển Bột (hay Xiển Ngộ) sống làng Bột (Hoằng Hoá, Thanh Hoá) theo cái dõi Trạng Quỳnh, gồm có chuyện cười đúng theo phong thái Trạng, vớ nhiên thẩm mỹ và văn bản thì không bằng. Bao gồm thực là Xiển Ngộ mang chiếc “gien” Trạng Quỳnh (cách nhau mang lại 3 thế kỷ), vày cùng thông thường “huyết thống”, quê nhà hay không, ta đang thẩm tra thêm. Nhưng ví dụ lịch sử văn học việt nam đã hy vọng cho Trạng Quỳnh xuất hiện thêm một mẫu trào phúng. Mở mẫu ở Thanh Hoá, với gợi cho những dòng không giống ở miền Bắc, miền Nam. Đã mấy ai có được vinh dự ấy trong làng cười đất Việt?

III. NHỮNG HÌNH TƯỢNG ĐẬM NÉT

Ở phần đa trang trên, qua quá trình lịch sử, kho lịch sử một thời và giai thoại ta đã nhận ra phần đông tia loé của không ít con fan (thật tốt hư cấu) đóng góp phần vào dung mạo văn hoá xứ Thanh. Nhưng lại trong cả tập thể khổng lồ ấy, vẫn có những gương mặt văn hoá đậm chất hơn, tinh tế hơn. Ở phần bên trên (phần B) đã nhắc tới 6 thương hiệu tuổi. Sau đây, còn phải để ý đến một số nhân trang bị thực, rất xứng danh được thành hình tượng cho văn hoá quê nhà Thanh Hoá. Cùng với những khuôn mặt này, cần phải đi sâu hơn, kỹ hơn, nhưng hầu hết cũng chỉ tiếp cận ở khía cạnh văn hoá, cơ mà lướt qua sinh hoạt nhiều lĩnh vực khác.

BÀ TRIỆU

Lịch sử nước ta và lịch sử Thanh Hoá sẽ ghi hơi rõ về Bà Triệu. Tuy vậy tư liệu vẫn chưa thật đầy đủ, nhưng hàng vạn năm qua, Bà đã là 1 nữ anh hùng, một nhân vật lịch sử vẻ vang sống trong trái tim các gắng hệ. Hơn từng nào nhân vật lịch sử khác, Bà thay đổi một biểu tượng đẹp, tiêu biểu vượt trội cho văn hoá Việt Nam. Bà đi vào chính sử, truyền thuyết, ca dao. Bà tiêu biểu vượt trội cho phẩm chất người việt nam nói chung, cho thiếu nữ Việt Nam nói